* اللهم رب شهررمضان، الذی انزلت فیه القرآن، وافترضت علی عبادک فیه الصیام *

دین مبین اسلام به‌رغم واجب کردن روزه بر همه مسلمانان مکلف، بیماران و افراد ناتوان را مستثنی کرده است، وبه همان میزان که روزه‌داری افراد مکلف در این ماه نشانه عبودیت وبندگی دردرگاه الهی است، اصراربه روزه‌داری در افرادی که به دلیل بیماری یا سایر معذورات شرعی از روزه‌گرفتن معاف هستند، می تواند نوعی مخالفت با دستورات الهی محسوب گردد.  

راه‌های مختلف مصرف داروها در زمان روزه‌داری :   

1- بیمارانی که با یکبار مصرف داروها در روز علایم بیماری آنها کنترل می‌شود، برای ادامه مصرف داروهای خود در زمان روزه‌داری با مشکل خاصی روبه‌رو نیستند .  

البته در این موارد نیز باید توجه داشت که مصرف بعضی از داروها در سحر یا افطار ممکن است تاثیرات درمانی متفاوتی ایجاد کند، برای مثال داروهایی مانند انالاپریل، پروپرانولول و دیگوگسین در صورتی که صبح‌ها مصرف شوند، اثربخشی بهتری دارند، به همین دلیل مصرف این داروها در سحرهای ماه رمضان ارجح است .

 داروهایی مانند کورتیکواستروییدها (خوراکی و استنشاقی)، H بلوکرها و دیلتیازم در بعدازظهرها اثربخشی بهتری دارند و بهتر است بعد از افطاری مصرف شوند . 

 2- بیمارانی که روزی دو بار مجبور به مصرف داروها هستند نیز ممکن است در صورت تایید پزشک معالج خود قادر باشند داروهای خود را در فاصله بین افطار تا سحر مصرف کنند، این مورد برای بیمارانی که مجبور به مصرف داروها با دفعات بیشتر هستند، تقریبا ناممکن است و این افراد بهتر است از روزه‌داری صرف‌نظر کنند.  

در موارد خاص ممکن است پزشک معالج قادر باشد با جایگزینی داروهای بیماران، امکان روزه‌داری را برای این گروه از بیماران نیز فراهم کند،که در این موارد می‌توان از اشکال دارویی غیرخوراکی، خوراکی طولانی اثرو در مواردی از داروهای مشابه در یک گروه درمانی که نیمه‌عمر طولانی‌تری دارند و در نتیجه امکان مصرف یکبار در روز را فراهم می‌کنند برای بیمار استفاده کرد .

 تداخلات دارو و غذا:

 با توجه به کوتاه بودن فاصله افطاروسحرایام ماه مبارک رمضان در تابستان، و پر بودن معده به دلیل مصرف چند وعده غذا در فواصل زمانی کوتاه بین افطار و سحر، امکان بروز تداخلات بین غذا و داروها افزایش می‌یابد، به همین دلیل باید مراقب این نوع تداخلات به‌خصوص درمورد بعضی از داروهای مهم بود، مانند لووتیروکسین، دیگوگسین، وراپامیل، پروپرانولول، والپروات سدیم، لیتیوم، تیوفیلین، لوراتادین، کاربامازپین و دیازپام که در صورت مصرف توأم با غذا تغییر کرده و ممکن است باعث بروز تغییراتی در اثرات درمانی آنها شود . 

گروه‌های خاص:

 اگرچه مطالعات زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد روزه‌داری مشکل چندانی برای بیماران خاص، در صورتی که علایم بالینی آنها تحت‌کنترل باشد مانند بیماران دیابتی، پرفشاری خون و حتی بیمارانی که پیوند عضو داشته‌اند ایجاد نمی‌کند، اما باید توجه داشته باشیم که روزه‌داری بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند اختلالات سیستم عصبی مرکزی و ازجمله صرع، بیماران مبتلا به اختلالات غدد داخلی و نارسایی قلبی- عروقی و حتی بیماران مبتلا به بیماری‌های عفونی که نیاز به مصرف منظم داروهای ضدمیکروبی خوراکی دارند، ممکن است عواقبی را برای آنها دربرداشته باشد. 

بیماران دیابتی در صورتی که علایم بیماری آنها تحت‌کنترل باشد و به توان فواصل مصرف داروهای آنها را با زمان بین افطار تا سحر منطبق کرد، ممکن است منعی برای روزه‌داری نداشته باشند. 

 بهتر است که در صورت تمایل به اهدای خون، هنگام سحر از غذا و مایعات به اندازه کافی استفاده شود و در همان ساعات اولیه روز اهدای خون صورت بگیرد یا بعد از افطار مشروط به این‌که افطار سبکی میل کرده باشند، به اهدای خون مبادرت ورزند. 

داروهایی که استفاده از آنها روزه را باطل نمی‌کند :

آنچه بیشتر مورد توافق علماء و مراجع عظام است، این است که روزه در صورت استفاده از داروهای زیر باطل نمی‌شود: 

- استفاده از قطره‌های چشم، گوش و بینی

- تمام داروهایی که از طریق پوست جذب بدن می‌شوند یا به صورت موضعی اثر می‌کنند، مثل کرم‌ها، پمادها و پلاسترها و مشمع‌های دارویی

- استعمال انواع شیاف‌ها و پمادهای مقعدی یا واژینال(آلت تناسلی خانم ها) .

- تزریقات زیرپوستی، عضلانی، مفصلی و حتی داخل رگی به استثنای تزریق محلول‌های غذایی و نیز داروهای تقویتی که موجب ابطال روزه‌داری می‌شوند (نظر شرعی مراجع تقلید درمورد داروهای تزریقی داخل رگی متفاوت است) . 

- گاز اکسیژن که به صورت استنشاقی مصرف می‌شود .

- مصرف انواع دهان‌شویه‌ها، ومحلولهای قرقره‌ شونده یا اسپری‌های دهانی مثل داروهای آسم، به شرط آن‌که چیزی به درون معده فرو برده نشود (در این موارد نظر شرعی مراجع تقلید متفاوت است) .

- قرص‌های زیرزبانی مانند نیتروگلیسیرین (درمورد این داروها نیز نظرات شرعی مراجع تقلید متفاوت است)  .

 بیمارانی که در بیمارستان یا سایر مراکز درمانی، خون به آنها تزریق می‌شود، نمی‌توانند روزه بگیرند، این عزیزان می‌توانند در روزهایی که خون دریافت نمی‌کنند، آن هم طبق نظر پزشک معالج اقدام به روزه‌داری نمایند . 

درخاتمه حلول ماه مبارک رمضان که یکی ازبزرگترین عوامل ارتقاء سلامت جسمی، روانی وروحی جامعه اسلامی می باشد(البته درصورت رعایت شرایط روزه، نه صرف بستن دهان) را به دوستان تبریک عرض می نمایم  .

 باتلخیص وتغییرازمطلب دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران- معاونت غذا و دارو